«Ο ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΑ»

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΟ 2Ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΜΕΣΑΡΑΣ

«Ο ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΑ»
ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑ
Τα Αστερούσια, μια από τις σπουδαιότερες κοιτίδες του χριστιανισμού και του μοναχισμού στην Κρήτη, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως το « Άγιον Όρος της Κρήτης».

Ένας όρμος των Αστερουσίων, οι Καλοί Λιμένες, ήταν ο πρώτος σταθμός του Αποστόλου Παύλου, όπου δίδαξε για πρώτη φορά το χριστιανισμό γύρω στα 60 μ. Χ. κατευθυνόμενος δέσμιος προς τη Ρώμη. Ήταν η πρώτη επίσημη είσοδος του χριστιανισμού στο νησί μας. Ο πρωτοκορυφαίος Απόστολος των Εθνών ήλθε για δεύτερη φορά στην Κρήτη το 63 μ.Χ. και οργάνωσε την εκκλησία τοποθετώντας ως πρώτο επίσκοπο Κρήτης τον εκλεκτό συνεργάτη του Απόστολο Τίτο, με έδρα τη Γόρτυνα.
Αλλά και όσον αφορά το Μοναχισμό, τα Αστερούσια είναι από τα πρώτα μέρη που κατοικήθηκαν από μοναχούς και ερημίτες.

Η μορφολογία του εδάφους και οι κλιματολογικές συνθήκες των Αστερουσίων καθιστούσαν τον τόπο αυτό ιδανικό για την άνθηση του Μοναχισμού και ιδιαίτερα του Ασκητισμού.

Η συγκεκριμένη περιοχή μακριά από πόλεις και χωριά, γεμάτη από σπηλιές , φαράγγια και απόμερα μέρη προσφερόταν στους ασκητές και τους ερημίτες.

Σύμφωνα με την παράδοση, έζησαν εδώ πολλοί ερημίτες κατά τη διάρκεια των διωγμών κατά τους πρώτους αιώνες μ.Χ.

Α΄ Βυζαντινή περίοδο (330- 824 μ.χ).

Οι ελάχιστες πληροφορίες που διαθέτουμε ενισχύουν την άποψη ότι τα Αστερούσια ήταν σημαντικό κέντρο της Ορθοδοξίας. Η περιοχή βρισκόταν σε μικρή απόσταση από την έδρα της Αρχιεπισκοπής της Κρήτης (Γόρτυνας), όπου ανθούσε ο Μοναχισμός με επίκεντρο το Όρος Ράξος ή Όρος των Λιθίνων.

Στο Όρος Ράξος μαρτύρησε και ετάφη το 304 μ.Χ. ο Άγιος Κύριλλος, Μητροπολίτης Γόρτυνας και Αρχιεπίσκοπος Κρήτης.

Τρεις αιώνες αργότερα γύρω στα 689 μ.Χ. ο Άγιος Ευμένιος, επίσης Μητροπολίτης Γόρτυνας και Αρχιεπίσκοπος Κρήτης, κοιμήθηκε στην Αίγυπτο και μεταφέρθηκε και ετάφη στο Όρος Ράξος κοντά στον Άγιο Κύριλλο.

Την περίοδο αυτή έζησαν οι ΄Αγιοι αυτάδελφοι Ευτύχιος- Ευτυχιανός και Κασσιανή

στην περιοχή της Μονής Οδηγήτριας στο μέρος που ονομάζεται «Αγιούς» (από το Αγίους), δηλ. στον τόπο των Αγίων του Όρους Ράξος.

Ο Άγιος Ευτύχιος διετέλεσε επίσκοπος Γόρτυνας και Αρχιεπίσκοπος Κρήτης.

Καθώς τον εξέφραζε περισσότερο ο ησυχαστικός βίος αποσύρθηκε (ή ίσως εκδιώχθηκε) και ασκήτεψε μέχρι το τέλος της ζωής του μαζί με τον αδελφό του Ευτυχιανό στους Αγιούς.

Ο Άγιος Ευτυχιανός ήταν απλός Μοναχός και μαρτύρησε στη θέση Μαναριά

(όπως ονομάζεται και σήμερα) ανάμεσα στο χωριό Λίσταρο και στη Μονή Οδηγήτριας,

όπου υπάρχει ο βράχος πάνω στον οποίο μαρτύρησε και έχει αποτυπωμένο το χέρι του Αγίου και την τσεκουριά από το φονικό όργανο.

Οι τάφοι των Αγίων Ευτυχιανών, όπως αποκαλούνται, βρέθηκαν στα τέλη του 10ου ή τις αρχές του 11ου αιώνα από τον Άγιο Ιωάννη τον Ξένο μέσα σε σπηλιά που σήμερα είναι διαμορφωμένη και λειτουργεί ως Ναός των Αγίων που τιμούνται στις 17 Αυγούστου.

Οι κάρες των δύο Αγίων Ευτυχίου και Ευτυχιανού σώζονται στη Μονή Οδηγήτριας.

Η αδελφή των Αγίων, η Κασιανή (ή Ευτυχιανή), ασκήτεψε σε σπηλιά στο όρος Κεφάλι,

τη γνωστή «Σπηλιά της Κασσιανής» στο ακρωτήριο Λίθινο, στο απόκρημνο και απρόσιτο Μάρτσαλο.

Για την Αγία Κασσιανή και τη σπηλιά της υπάρχουν στη γύρω περιοχή πολλοί θρύλοι και παραδόσεις.
Σύμφωνα με μια παράδοση, από την περιοχή των Αστερουσίων πέρασε και ασκήτεψε και η Αγία Κασσιανή, η γνωστή υμνογράφος, και πιθανόν έζησε μαζί με τη δική μας Αγία Κασσιανή.
Στα Αστερούσια έζησε και ένας ΄Αγιος από τη Σερβία, ο Όσιος Σέρβιος, πριν γίνουν χριστιανοί οι Σέρβοι (πριν τον 6ο αιώνα). Τον Όσιο Σέρβιο έφερε στην Κρήτη από τη Σερβία θαυματουργικά ο Αρχάγγελος Μιχαήλ και τον πήγε στον Αρχιερέα της Κρήτης στη Γόρτυνα ο οποίος τον βάπτισε και τον κατήχησε στο χριστιανισμό, κατά προσταγή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Στη συνέχεια τον οδήγησε να μονάσει στην περιοχή της Μονής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στο γνωστό ως «τόπο του βαθμού», κοντά στην κωμόπολη Πιστώριον. ΄Ισως πρόκειται για μια περιοχή της Μονής Οδηγήτριας που τιμούσαν από παλιά κατά την εορτή της Κοίμησης της Παναγίας ή της Παναγίας της Βήθανου.

Περίοδος Αραβοκρατίας (824-961).

Κατά την περίοδο αυτή η Κρήτη πέρασε μεγάλη δοκιμασία από σφαγές και λεηλασίες κυρίως λόγω των πολλών επιδρομών των Σαρακηνών πειρατών.
Ιδιαίτερα τα Αστερούσια, με τα απόμερα μικρά λμάνια, γινόταν συχνά στόχος και ορμητήριο των πειρατών που έσφαζαν τους μοναχούς και λεηλατούσαν τα μοναστήρια και τα χωριά. Έτσι εξηγείται ότι κατά την περίοδο αυτή παρήκμασε ο Μοναχισμός των Αστερουσίων.

Β΄Βυζαντινή περίοδος (961-1204 μ.χ).

Με την απελευθέρωση της Κρήτης το 961 μ.χ από το Βυζαντινό στρατηγό Νικηφόρο Φωκά αρχίζει μια νέα περίοδος κοινωνικής, οικονομικής και πνευματικής αναγέννησης της Κρήτης και όλης της περιοχής των Αστερουσίων.

Τα Αστερούσια θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην αναγέννηση της πνευματικής και θρησκευτικής ζωής.
Στην αρχή αυτής της περιόδου έζησε στην περιοχή μας μια μεγάλη εκκλησιαστική προσωπικότητα, ο Άγιος Ιωάννης ο Ξένος από το χωριό Σίβα Πυργιώτισσας.

Ξεκίνησε την ασκητική ζωή του από τα Αστερούσια και συγκεκριμένα από την περιοχή της Μονής Οδηγήτριας, στη θέση ΑΓΙΟΥΣ του Όρους Ράξος, όπου βρήκε σε μια σπηλιά τους τάφους των Αγίων Ευτυχίου και Ευτυχιανού, με θεία αποκάλυψη.

Εκεί δίπλα έκτισε τον πρώτο του ναό αφιερωμένο στους δύο Αγίους.

Επιζητώντας την ερημική ζωή ή επιτελώντας ιεραποστολικό έργο περιπλανήθηκε από τα Αστερούσια στο δυτικό τμήμα της Κρήτης (Νομός Ρεθύμνου και Νομός Χανίων) και ίδρυσε 8 μοναστηριακά συγκροτήματα και πολλούς Ναούς. Εγκατέστησε στα μοναστήρια μοναχούς και οργάνωσε τη ζωή τους με υποδειγματικό τρόπο. Τέλος μας άφησε που Πριν το τέλος της ζωής του συνέταξε τη διαθήκη του η οποία μας παρέχει πολλές πληροφορίες για το έργο του και την εποχή του.
Ο Άγιος κυρ Ιωάννης Ξένος, όπως ονομαζόταν, συνδύαζε τον άνθρωπο της κοινωνικής δράσης, με ενδιαφέρον για τα προβλήματα του τόπου του, κατασκεύαζε δεξαμενές, δίδαξε τη σωστή καλλιέργεια της γης, τη μελισσοκομία και παράλληλα φρόντισε για την πνευματική καλλιέργεια των συνανθρώπων του με τη διδασκαλία του και την ίδρυση Μοναστηριών και Ναών.

Περίοδος Ενετοκρατίας ( 1204-1669 μ.χ ).

Ο Μοναχισμός των Αστερουσίων κατά την περίοδο αυτή, όπως και κατά την προηγούμενη περίοδο, γνωρίζει άνθηση και ακμή. Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας τα Μοναστήρια και τα Ερημητήρια των Αστερουσίων γίνονται κέντρα αντίστασης στην προσπάθεια των Ενετών να εκλατινίσουν την Κρήτη.
Πολλοί λόγιοι Μοναχοί έδρασαν στην περιοχή αυτή για την ενίσχυση της θρησκευτικής και εθνικής συνείδησης των Κρητών. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν ο Ιωσήφ Φιλάγριος ή Φιλάγρης και ο Ιωσήφ Βρυένιος. Το 1361-62 ιδρύεται η Μονή των Τριών Ιεραρχών στην περιοχή Λουσούδου(ή Λουσούδι) κοντά στον Κόφινα.

Στη Μονή αυτή λειτουργούσε σχολείο με δάσκαλο τον Ιωσήφ Φιλάγριο
Την εποχή αυτή αναβιώνει ο Μοναχισμός, ιδρύονται ή αναστηλώνονται και επαναλειτουργούν πολλά Ασκητήρια και Μοναστήρια τα οποία αναπτύσσονται σε κέντρα γραμμάτων και τεχνών και ιδιαίτερα της Αγιογραφίας. Τότε αγιογραφούνται τα Μοναστήρια και τα παρεκκλήσια των Αστερουσίων με σπουδαίες τοιχογραφίες και φορητές εικόνες μεγάλων αγιογράφων της Κρητικής Σχολής. Στη Μονή Οδηγήτριας υπάρχουν πολλές εικόνες του Άγγελου, ενός από τους σπουδαιότερους αγιογράφους της Κρητικής Σχολής που έζησε το 15ο αιώνα.
Λόγω του πλήθους των Μοναχών και Ασκητών που ζουσαν στα Αστερούσια την εποχή αυτή, τα Αστερούσια αναφέρονται στα κείμενα ως Ερημούπολη.

Την περίοδο αυτή κτίστηκε η Μονή Απεζανών και ανοικοδομήθηκε και επαναλειτούργησε η Μονή Οδηγητρίας.
Επίσης, την ίδια περίοδο γίνεται γνωστή η Νοερά προσευχή και η Νηπτική Εργασία που καλλιεργούσαν οι Ερημίτες των Αστερουσίων με επίκεντρο το Αγιοφάραγγο.

ΜΟΝΗ ΑΠΕΖΑΝΩΝ

Κατά τον 16ο και 17ο αιώνα ήταν ένα από τα μεγαλύτερα και πλουσιώτερα μοναστήρια της Κρήτης, με μεγάλη πνευματική δράση. Διετέλεσε σπουδαίο πνευματικό κέντρο γραμμάτων και παιδείας στα χρόνια της ενετικής κατοχής. Είναι γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια της ενετοκρατίας λειτουργούσε στη Μονή σχολείο, στο οποίο διδασκόταν εκτός των θεολογικών γραμμάτων και αρχαίοι συγγραφείς.
Ιδρύθηκε κατά την παράδοση από ερημίτες του Αγιοφάραγγου, για να προστατευτούν από τις επιδρομές των πειρατών-ληστών, από τους οποίους είχαν υποστεί πολλά δεινά( σφαγές, λεηλασίες, αιχμαλωσίες κλπ.).
Ο πνευματικός αγώνας των μοναχών των αστερουσίων κατά τις παπικής προπαγάνδας, ανέδειξε ένα πλήθος λογίων μοναχών, σπουδαίων εκκλησιαστικών προσωπικοτήτων, που κατάφεραν με τη χάρη του Θεού να νικήσουν(πνευματικά) τους κατακτητές και πολλοί από τους Ενετούς ασπάσθηκαν την ορθοδοξία.
Στα τέλη του 16ου αιώνος έζησε στη Μονή Απεζανών ο Μελέτιος Πηγάς, ο μετέπειτα πατριάρχης Αλεξάνδρειας, σπουδαία εκκλησιαστική προσωπικότητα, του οποίου σώζονται τρείς επιστολές προς τη μονή.
Ο λόγιος Μοναχός Ιωάσαφ Δωριανός, γνωστός από την αλληλογραφία του με τον Μάξιμο Μαργούνιο, έλαβε το μοναχικό σχήμα το 1566 στη Μονή Απεζανών.
Το κοσμικό του όνομα ήταν Ιωάννης Λαχνής και ήταν φημισμένος ιεροδιδάσκαλος στην Κρήτη.Διετέλεσε κωδικογράφος, διδάσκαλος του Μαξίμου Μαργουνίου και φίλος του Πατριάρχη Μελετίου Πηγά. Αρχές του 17ου αιώνα κατέφυγε στη μονή Απεζανών ο λόγιος Μοναχός Μελέτιος Συρίγος, ο οποίος ανέπτυξε σπουδαία αντιπαπική δράση.
Το 1626 τον συναντάμε ως ηγούμενο της Μονής.

Οι Ενετοί όμως ενοχλημένοι από τους αγώνες του, υπέρ της ορθοδοξίας τον δίωξαν και τον καταδίκασαν σε θάνατο . Για να σωθεί κατέφυγε στην Αίγυπτο(1627-1628), από όπου τον κάλεσε κοντά του ο Κρητικός Οικουμενικός Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρης. Στην Κων/πολη κοντά στον οικουμενικό Πατριάρχη ανέπτυξε πλούσια πνευματική δράση και διακρίθηκε για τους αγώνες και τα κηρύγματά του υπέρ της ορθοδοξίας και αναδείχθηκε σε μια κορυφαία εκκλησιαστική προσωπικότητα του 17ου αιώνα.



Όσιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης

Ο Όσιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης (1255-1347 μ.χ) που μόναζε στη Μονή του Σινά ήλθε στην Κρήτη (στους Καλούς Λιμένες) με έναν μαθητή του, όπου βρήκαν ησυχαστικό τόπο (πιθανόν το Αγιοφάραγγο), έκτισαν κελιά και ασκήτευσαν. Εκεί γνωρίζεται με τον Ερημίτη του Αγιοφάραγγου τον Αρσένιο ο οποίος του δίδαξε τη Νοερά προσευχή και την ψυχοτεχνική μέθοδο της καρδιακής προσευχής με το ελαφρό κράτημα της αναπνοής.

Από τότε ο Άγιος Γρηγόριος έγινε απόστολος της ψυχοσωματικής μεθόδου της Νοεράς προσευχής που αποτέλεσε κυριολεκτικά σταθμό στην ιστορία του ησυχασμού, με τον εμπλουτισμό της πνευματικής και νηπτικής παράδοσης. Αναχώρησε από την Κρήτη για το Άγιον Όρος, όπου δίδαξε τη Νοερά προσευχή, τη «φυλακή του νοός» και τη «νήψη» στα ησυχαστήρια και τις Μονές. Έγραψε επίσης πολλά συγγράμματα Νηπτικής Θεολογίας που κατέχουν εξέχουσα θέση στη φιλοκαλία των ιερών Νηπτικών.

Η Νοερά Προσευχή

Αξίζει να σταθούμε για λίγο στο σοβαρό κεφάλαιο της Νοεράς Προσευχής, το κύριο αντικείμενο της Νηπτικής Θεολογίας και η καρδιά της θεολογίας μας, διότι αναλύει σε βάθος τα πάθη, τη ανθρώπινη ψυχή και τη θεραπεία της.

Στον άνθρωπο υπάρχει Νους, Λόγος και Πνεύμα ή με άλλη ορολογία: το θυμικό, το επιθυμητικό και το λογιστικό, που ονομάζονται στο σύνολο τους «καρδιά».

Παρά τη διαφορετική λειτουργία τους, είναι αδιαίρετα ενωμένες δυνάμεις της ψυχής.
Από την αμαρτία προήλθε η διάσπαση των δυνάμεων της ψυχής, οι οποίες προσκολλώνται στα αισθητά υλικά πράγματα μέσα από τα οποία εισέρχονται οι αφορμές της αμαρτίας.

Ο πνευματικά αγωνιζόμενος χριστιανός (μοναχός ή λαϊκός) συνειδητοποιεί ότι βρίσκεται συνέχεια σε ένα πεδίο πνευματικού πολέμου στον οποίο χρειάζεται γνώση, στρατηγική και εφόδια.

Με τη Νήψη του νου (δηλ. την εγρήγορση) ελέγχει τους λογισμούς που εισέρχονται στην ψυχή του και τα εξωτερικά ερεθίσματα.

Και με τη φυλακή του Νου (ένα είδος πνευματικής σκοπιάς) φυλάσσει καθαρό και αμόλυντο το νου και την καρδιά του από τις προσβολές της αμαρτίας.

Με την προσευχή «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με», που επαναλαμβάνει συνέχεια (αδιάλειπτη προσευχή), ενώνεται με το Θεό και δέχεται τη χάρη του Αγίου Πνεύματος ως καθαρτική δύναμη, φωτισμός του νου, ως θεωρία και έκσταση στα ανώτερα πνευματικά στάδια.

Η προσευχή στους αρχάριους, σύμφωνα με τον Άγιο Γρηγόριο το Σιναΐτη στο έργο του «137 ωφέλιμα κεφάλαια», είναι ως μια φωτιά ευφροσύνης που ξεπηδά από τη καρδιά και στους τελείους ως ενέργεια ευωδιαστού φωτός.
Η Νοερά προσευχή διαδόθηκε και έγινε δημοφιλής στο χριστιανικό κόσμο και σήμερα πολλοί χριστιανοί (μοναχοί και λαϊκοί) εντρυφούν στον εύκολο και πρακτικό αυτό τρόπο προσευχής, με τη χρήση του κομβοσχοινιού, που έχει μεγάλη διάδοση.

Πολλοί ίσως δε γνωρίζουν τη σημασία και τη χρήση του ως βοηθητικού μέσου για την αδιάλειπτη προσευχή.

Με τη Νοερά προσευχή

που γίνεται με την επίκληση του ονόματος του Ιησού, στο νου και στη καρδιά του χριστιανού,

αποκτά ο πιστός

εσωτερική γαλήνη, συγκέντρωση, καθαρότητα σκέψης και λογισμών

και θείο φωτισμό,

τα οποία αναζητούν πολλοί άνθρωποι δυστυχώς στις μεθόδους ανατολικών θρησκειών (Γιόγκα, Διαλογισμό, κ.τ.λ ), στη χρήση παραισθησιογόνων ουσιών και σε διάφορα άλλα ψυχοναρκωτικά που διαθέτει η λεγόμενη «Νέα Εποχή».

Τουρκοκρατία ( 1669-1898 μ.χ ).

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας τα Μοναστήρια των Αστερουσίων επετέλεσαν μεγάλη δράση θρησκευτική και εθνική. Έγιναν καταφύγια και ορμητήρια επαναστατών και βοήθησαν υλικά και ηθικά στους απελευθερωτικούς αγώνες. Πρόσφεραν πολλούς σπουδαίους αγωνιστές από τις τάξεις των μοναχών, με κορυφαίο ήρωα το μοναχό Ιωάσαφ της Μονής Οδηγήτριας, γνωστό ως Ξωπατέρα, που σκοτώθηκε στον ομώνυμο Πύργο πολεμώντας τους Τούρκους το 1828 στη Μονή Οδηγήτριας.

Πολλοί ηγούμενοι των μοναστηριών των Αστερουσίων συμμετείχαν στα επαναστατικά συμβούλια και έπαιξαν μεγάλο ρόλο στους απελευθερωτικούς αγώνες, όπως ο Γεράσιμος Μανιδάκης, ο Αγαθάγγελος Τζωρτζακάκης κ.τ.λ ).
Τα Μοναστήρια και τα απόμερα μέρη των Αστερουσίων πρόσφεραν προστασία στον άμαχο πληθυσμό κατά τους πολέμους και οι μοναχοί μοιράζονταν με τον κόσμο τα λίγα υλικά αγαθά τους και τους πρόσφεραν μαζί με τα αναγκαία τρόφιμα, κατήχηση στα νάματα της πίστης μας και ενίσχυση της θρησκευτικής και Εθνικής συνείδησης. Λειτουργούσαν κρυφά σχολειά, όπου μάθαιναν τα παιδιά λίγα γράμματα (ανάγνωση και γραφή )από το Ψαλτήρι και το Οκτοήχι.

Όσιοι Παρθένιος και Ευμένιος

Κατά τα τέλη της περιόδου της Τουρκοκρατίας και τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους (1898 μ.Χ.), έζησαν στα Αστερούσια οι Όσιοι πατέρες Παρθένιος και Ευμένιος που με τους αγώνες και την Αγιότητά τους έδωσα μεγάλη αναγέννηση στο Μοναχισμό.

Γεννήθηκαν στα Πιτσίδια και το 1862 έγιναν μοναχοί στη Μονή Οδηγήτριας.

Αφού ασκήτεψαν 12 χρόνια στο Μάρτσαλο προχώρησαν ανατολικά στην περιοχή της Μονής Κουδουμά όπου ασκήτευσαν μερικά χρόνια στη σπηλιά του Αγίου Αντωνίου και στον Αββακόσπηλιο (γνωστό ως Βαρβακόσπηλιο).

Εκεί ανοικοδόμησαν και επαναλειτούργησαν την ερειπωμένη Μονή Κουδουμά.

Στα χρόνια τους η Μονή Κουδουμά και τα Αστερούσια γενικά γνώρισαν μεγάλη πνευματική ακμή. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που σώζονται, ο αριθμός των μοναχών έφτασε τους 70. Εκτός της Μονής Κουδουμά, λειτούργησαν υποδειγματικά η Μονή Αγίου Νικολάου κοντά στις Στέρνες ως μετόχι της Μονής Κουδουμά και η Μονή των Τριών Εκκλησιών με τη χαρισματική και φωτισμένη ηγουμενία του Αγίου Παρθενίου.

Πλήθος κόσμου από την περιοχή της Μεσαράς και από άλλα μέρη της Κρήτης συνέρρεαν στη Μονή Κουδουμά για να προσκυνήσουν, να αναθερμάνουν τη πίστη τους και να απολαύσουν τη θεόπνευστη διδασκαλία του Αγίου Παρθενίου που συνοδευόταν με πολλά θαύματα.

Οι περισσότεροι κάτοικοι της Μεσαράς και των Αστερουσίων έχουν προσωπικές εμπειρίες από την ευεργετική παρουσία και δράση των Αγίων. Μερικοί που πήγαιναν στον Κουδουμά να κοινωνήσουν, στο δρόμο έκλεβαν κάποιο ζώο (κατσίκι ή πρόβατο) και το έκρυβαν σε κάποια σπηλιά για να το πάρουν στην επιστροφή να το φάνε.

Ο Άγιος Παρθένιος που είχε το προορατικό και διορατικό χάρισμα τους περίμενε στην είσοδο της Μονής και τους έλεγε «πήγαινε να αφήσεις το ζώο που έκλεψες και μετά έλα να εξομολογηθείς και να κοινωνήσεις». Η συγκλονιστική αυτή εμπειρία ήταν ικανή να μεταμορφώσει πολλούς κλέφτες σε ευσεβείς χριστιανούς που δεν θα έκλεβαν ποτέ άλλοτε στη ζωή τους.

Μετά από την περίοδο ακμής του Μοναχισμού των Αστερουσίων, χάρη στους Αγίους Παρθένιο -που έζησε μέχρι το 1905- και Ευμένιο που έζησε έως το 1920, αρχίζει για τα Αστερούσια νέα περίοδος παρακμής η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Τα Μοναστήρια μας υπολειτουργούν με πολύ λίγους Μοναχούς

και τα ερημητήρια μετατρέπονται είτε σε χώρους παραθερισμού ή σε συνοικισμούς

με την ανέγερση αυθαίρετων κτισμάτων και ξενοδοχείων.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα Μάταλα, Ασκητήριο με πολλούς ασκητές που ζούσαν στις σπηλιές εκατοντάδες χρόνια και σήμερα έχουν γίνει τουριστικό χωριό με ξενοδοχεία και μαγαζιά.

Ανάλογη τύχη θα έχει και ο συνοικισμός Τρεις Εκκλησιές.

Η κρίση όμως του Μοναχισμού συνδέεται και με τη γενική πνευματική κρίση των ημερών μας, την κρίση των αξιών, την ηθική υποβάθμιση της κοινωνίας και την επίδραση των υλιστικών ρευμάτων.
Ο γρήγορος πλουτισμός των τελευταίων χρόνων και το πνεύμα του ευδαιμονισμού και της καλοπέρασης έχει επηρεάσει αρνητικά την πνευματική πορεία του κόσμου της εποχής μας.

Στις μέρες μας παρουσιάζεται μια πορεία επιστροφής του κόσμου στην εκκλησία και ιδιαίτερα των νέων, πράγμα ελπιδοφόρο για το μέλλον.

Ο Μοναχισμός σε άλλα μέρη της Ελλάδας και ιδίως στο Άγιο Όρος παρουσιάζει μεγάλη άνθηση. Ελπίζουμε ότι ο άνεμος της αναζωογόνησης του Μοναχισμού θα έλθει γρήγορα και στα Αστερούσια.

Προσφορά του Μοναχισμού

Όπως φαίνεται από την ιστορική πορεία του Μοναχισμού, πάντα τα Μοναστήρια επιτελούσαν μεγάλο φιλανθρωπικό έργο, ιδίως στις περιόδους της ακμής τους, και βοηθούσαν τον κόσμο υλικά αλλά κυρίως πνευματικά.

Στα δύσκολα χρόνια (πολέμους, κατοχές) ήταν κοντά στο λαό και προσέφεραν προστασία υλική και πνευματική.
Στα ειρηνικά χρόνια τα Μοναστήρια και τα ερημητήρια γίνονται λιμάνια ψυχών για τους Μοναχούς και τους λαϊκούς και δίδουν παρηγοριά, γαλήνη, ενίσχυση της πίστης και φωτισμό για τη λύση των ποικίλων προβλημάτων.

Μπορούν να χαρακτηριστούν πύλες του ουρανού που μας φέρνουν κοντά στο Θεό.

Ειδικά τα ασκητήρια μας μεταφέρουν μεταξύ ουρανού και γης, με τις πνευματικές εμπειρίες από τη ζωή και τη διδασκαλία των Αγίων Ασκητών.
Ο Μοναχισμός είναι ο πνευματικός φάρος που οδηγεί όλους του Χριστιανούς στη Βασιλεία των Ουρανών.

Και οι Μοναχοί και οι ερημίτες μεσιτεύουν στο θεό για όλο τον κόσμο με την αδιάλειπτη προσευχή και λατρεία τους.
Ο αληθινός Μοναχός με τις βασικές αρετές του – υπακοή με ταπείνωση –ακτημοσύνη και παρθενία –γίνεται φως στον κόσμο και δίδει το φάρμακο στη πνευματική ασθένεια του κόσμου.

Η υπακοή και ταπείνωση που ζει ο Μοναχός δίδει τη λύση στα αδιέξοδα που δημιουργεί η αλαζονεία και υπερηφάνεια που καλλιεργείται στον κόσμο και προκαλεί εγκλωβισμό στο Εγώ, αυτονόμηση του ανθρώπου και ψυχολογικές διαταραχές.

Η υποδούλωση του ανθρώπου στην ύλη, με την θεοποίηση του χρήματος, βασανίζει τη ψυχή του με άγχος, αβεβαιότητα και οδηγεί στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και στην καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.

Ο Μοναχός με την ακτημοσύνη, ζει ελεύθερα από υλικές φροντίδες, στην πρόνοια του θεού, αγαπά και σέβεται το συνάνθρωπό του, ως εικόνα θεού και τη φύση ως δημιούργημά του.

Δίδει το παράδειγμα της ιδανικής στάσης απέναντι στα υλικά αγαθά.

Και στο μεγάλο πρόβλημα της ηθικής διαφθοράς των ημερών μας,

με τη σεξουαλική απελευθέρωση (μοιχείες, εκτρώσεις κ.τ.λ. ) και με τη διάλυση του γάμου,

με πολλές κοινωνικές συνέπειες,

ο Μοναχισμός με την παρθενία και την ασκητική ζωή

δείχνει το δρόμο της απελευθέρωσης από τη δουλεία των παθών

και των ηδονών που αποκτηνώνουν τον άνθρωπο.

Διδάσκει τον κόσμο να ζήσει με σωφροσύνη, σεβασμό στο μυστήριο του γάμου,

για τους εγγάμους, με πνευματική άσκηση, νηστεία και εγκράτεια που ανυψώνουν τον άνθρωπο, ενώ η δουλεία των παθών τον υποβαθμίζει και τον καταδικάζει αιώνια.

Η μεγάλη προσφορά του Μοναχισμού συνίσταται στην πνευματική τροφοδοσία του κόσμου και στην αλλοίωση και εσωτερική μεταμόρφωση που μεταδίδει στους συνανθρώπους του με την Αγιαστική χάρη του Θεού που έχει και εκπέμπει ο πραγματικός Μοναχός.

Πριν κλείσω, επιτρέψτε μου να επισημάνω ότι η πλούσια πνευματική παράδοση των Αστερουσίων είναι για μας που ζούμε κοντά στον τόπο αυτό μεγάλη ευλογία και ευθύνη. Μακάρι να δούμε σύντομα μαζί με την υλική και κοινωνική αναβάθμιση της Μεσαράς και την πνευματική της αναγέννηση
καθώς και την αναζωογόνηση του Μοναχισμού στα Αστερούσια.

ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣ
ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΟΔΗΓΗΤΡΙΑΣ

Οσία Κασσιανή

Οσία Κασσιανή:
Βυζαντινή αρχόντισσα και υμνογράφος

Α. ΤΡΟΠΑΡΙΟ ΚΑΣΣΙΑΝΗΣ

«Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα
γυνή τη σην αισθομένη θεότητα
μυροφόρου αναλαβούσα τάξιν
οδυρομένη, μύρα σοι προ του ενταφιασμού σου κομίζει.
Οίμοι λέγουσα ότι νυξ μοι υπάρχει,
οίστρος ακολασίας,
Ζοφώδης Τε και ασέληνος έρως
της αμαρτίας
Δέξαι μου τας πηγάς των δακρύων
ο νεφέλαις διεξάγων της θαλάσσης το ύδωρ, κάμθητι μοι προς τους στεναγμούς της καρδίας
ο κλίνας τους ουρανούς τη αφάτω σου κενώσει
καταφιλήσω τους αχράντους σου πόδας αποσμήξω τούτους δε πάλιν
τοις της κεφαλής μου βοστρύχοις
Ων εν τω Παραδείσω Εύα το δειλινόν Κρότον τοις ωσίν ηχηθείσα τω φόβω
εκρύβη,
Αμαρτιών μου τα πλήθη
και κριμμάτων μου αβύσσους ης εξιχνιάσει, ψυχοσώστα Σωτήρ μου.
Μη με την σην δούλην παρίδης ο αμέτρητον έ¬χων το έλεος.

ΤΟ ΤΡΟΠΑΡΙΟ ΤΗΣ ΚΑΣΣΙΑΝΗΣ (ΑΠΟΔΟΣΗ Κ. ΠΑΛΑΜΑ)
Κύριε,
Η γυναίκα που έπεσε σε τόσες αμαρτίες
σαν άκουσε, σαν ένοιωσε τη θεϊκή σου Χάρη
σαν μυροφόρας ένδυμα, στα κλάμματα πνιγμένη
μύρα προ του θανάτου Σου,εντάφια σου φέρνει
και ωιμέ,
στενάζει, κλαίει και θρηνεί

-Πολλή με δέρνει νύχτα ασέληνη και σκοτεινή
έρως της αμαρτίας
νύχτα που φλέγει και κεντά πόθους ακολασίας.

Δέξου Χριστέ, τα δάκρυα τα πύρινα που χύνω
Συ, που στα σύννεφα τραβάς της θάλασσας το κύμα.
Γύρισε την συμπόνια Σου, στους στεναγμούς μου,

Συ πώγυρες τους ουρανούς στην θεία γέννησή Σου.
Τα πόδια σου τα άγια, άφησε να φιλήσω
και να σκουπίσω άφησε με τα ξανθά μαλλιά μου
Τα πόδια, που σαν άκουσε τον κρότο τους η Εύα
το δειλινό μεσ' στην Εδέμ εκρύφθηκε από φόβο

Τις τόσες αμαρτίες μου και τη βαθιά Σου κρίση
ποιος να μετρήσει ημπορεί
Χριστέ μου, ψυχοσώστη
Μη με αφήνεις έρημη και ταπεινή σου δούλη
Σύ, όπου έχεις, ως Θεός άπειρη καλωσύνη.


ΑΦΙΕΡΩΣΗ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΠΟΙΗΤΡΙΑ

Στο ευωδιασμένο τούτο δείλι
π’ αργοπεθαίνει μέσ' στα μύρα
θέλω ν' αφήσω την ψυχή μου
κάποιο τραγούδι να σου πει.
Μα ως νάρθει ο στίχος μου στα χείλη
λιώνει και χάνεται και σβήνει.
Κι ούτε τον ήχο πιάνει η λύρα
κι ούτε τα λόγια το καντήλι
πώς να σου ψάλω όπως το θέλω
πλάστn δικέ μου και του κόσμου.

Μέσα μου ανέκφραστοι είναι οι πόθοι
κι έπρεπε νάχω άρπες αγγέλων
ήχο να κάνω και σκοπό μου
ό,τι για σε η ψυχή μου
νοιώθει ό,τι και αν πω θάναι φτωχό,
γιατί το πιο καλό δοξαστικό
από την ΚΑΣΣΙΑΝΗ ειπώθει.

Το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης
(που ψάλλεται η ακολουθία του Όρθρου της Μεγάλης Τετάρτης),
οι ευσεβείς Χριστιανοί ακούνε στους Ναούς με κατάνυξη και ιερή συγκίνηση
το τροπάριο της Κασσιανής, που εκφράζει
το άφραστο μεγαλείο της Μετάνοιας και της Ταπείνωσης
της αμαρτωλής γυναίκας του Ευαγγελίου
«της άλειψης με μύρο τον Κύριο» στο σπίτι του Σίμωνος του Φαρισαίου.

Οι Άγιοι Θεοφόροι πατέρες έχουν ορίσει την Αγία και Μεγάλη Τετάρτη,
που είναι η τελευταία ημέρα πριν τα σωτήρια Πάθη
να τιμάται μνήμη της πόρνης γυναίκας, που άλειψε τον Κύριο με μύρο,
για να τονιστεί η αξία της Μετάνοιας και επιστροφής,
για τη σωστή συμμετοχή μας στον εορτασμό των Παθών του Κυρίου μας.

Το δοξαστικό των αποστίχων γνωστό σαν «Τροπάριο της Κασσιανής»,
το κλασικό μεγαλούργημα, με θεολογικό βάθος, πρωτοτυπία,
δύναμη και ποιητική έξαρση, εκφράζει το μυστήριο της μετανοίας,
με ταπείνωση και επίγνωση που εξιλεώνει την ψυχή του αμαρτωλού
και ανοίγει την πόρτα του Παραδείσου,
όπως έγινε στην πόρνη του Ευαγγελίου, στο Ληστή, τον Τελώνη κλπ.

Β. ΠΑΡΕΞΗΓΗΜΕΝΗ ΑΓΙΑ
Δυστυχώς μερικοί τα λόγια του Τροπαρίου τα αποδίδουν στην ίδια την Κασσιανή,
που δήθεν ήταν αμαρτωλή με περιπετειώδεις και αμαρτωλούς έρωτες
με τον Αυτοκράτορα Θεόφιλο.
Διάφορoι μυθιστοριογράφοι, ανίκανοι να συλλάβουν το μεγαλείο της
και τυφλωμένοι από τη μέθη των παθών τους,
προσπάθησαν να παραχαράξουν την αλήθεια και να δημιουργήσουν ένα μύθο,
που δυστυχώς στάθηκε ικανός να ξεγελάσει πολλούς.
«Την ωραία, αγνή, σοφή παρθένο, τη φιλοσοφούσα και τω Θεώ μόνω ζώσα»,
όπως γράφει Βυζαντινός χρονογράφος της εποχής της,
παρουσίασαν με σκανδαλώδεις περιπέτειες και αμαρτωλή.
Σύγχρονοι και νεώτεροι χρονογράφoι,
όπως ο Γλυκάς, Πτωχοπρόδρομος, Κωδινός, Γεώργιος Αμαρτωλός, Ζωναράς κ.λπ.
που έγραψαν για τη ζωή της Κασσιανής,
αναφέρουν ότι ήταν απλώς μια υποψήφια νύφη για τον αυτοκράτορα Θεόφιλο.

Τίποτε δεν υπήρξε περισσότερο μεταξύ Κασσιανής και Θεόφιλου ούτε πριν,
ούτε μετά τη στιγμή που το χρυσό μήλο δόθηκε
στη συνυποψήφιά της νύφη Θεοδώρα.
Έτσι η σπουδαία αυτή μορφή της Οσίας Κασσιανής
για πολύ κόσμο είναι παρεξηγημένη και αδικημένη,
όπως και η άλλη μεγάλη Αγία Μαρία Μαγδαληνή,
που ενώ δεν υπήρξε τίποτε το αμαρτωλό στη ζωή
και της μιας και της άλλης από πολλούς
(είτε από άγνοια, είτε από κακή προαίρεση),
παρουσιάζονται σαν αμαρτωλές - πόρνες γυναίκες
με φανταστικές και βλάσφημες ιστορίες.

Για το λόγο αυτό είναι αναγκαίο να γίνει
μια σύντομη αναφορά στη ζωή και το έργο της μεγάλης υμνογράφου Κασσιανής.

Γ. ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΟΣΙΑΣ ΚΑΣΣΙΑΝΗΣ
Από τα λίγα βιογραφικά στοιχεία
που αναφέρουν διάφοροι Βυζαντινοί χρονογράφοι,
γνωρίζομε ότι η Κασσιανή είχε ευγενική καταγωγή, με πολύ μόρφωση και αρετή.
Την εικόνα της ζωής και της προσωπικότητάς της
την συμπληρώνει το λαμπρό συγγραφικό της έργο.
Η ποίησή της μαρτυρεί μια γυναίκα σοφή,
με αναπτυγμένο καλλιτεχνικό συναίσθημα, με μεγάλη πνευματική δύναμη,
με βαθιά θρησκευτικότητα και θεολογική γνώση της Αγίας Γραφής.
Ο Κρουμβάχερ, ο πατέρας της Βυζαντινής λογοτεχνίας γράφει:
«Η Κασσιανή υπήρξε η μόνη αξιομνημόνευτη βυζαντινή ποιήτρια,
προσωπικότητα ενδιαφέρουσα για το άτομο και τη λογοτεχνική της θέση
και συνδύασε τη λαμπρή συναισθηματικότητα,
με τη βαθιά θρησκευτικότητα και τη δραστήρια ειλικρίνεια».

Όταν το 830 μ.Χ. στο Τρίκλινο των ανακτόρων
κάλεσε ο Θεόφιλος τις ωραιότερες κόρες του Βυζαντίου
για να διαλέξει τη πιο καλή για γυναίκα του,
δεν άρχιζε για την Κασσιανή μια ζωή ακολασίας
όπως παρουσιάζουν μερικοί αλλά μια ζωή αγιότητας
που της χάρισε το στεφάνι της αιωνιότητας.

Η ομορφιά και η χάρη της Κασσιανής ξεχώριζε
μέσα στις τόσες όμορφες της Πόλης
και ο Θεόφιλος την πρόσεξε.
Και στην απόφασή του να την κάνει βασίλισσα,
ίσως για να δοκιμάσει τη σοφία της,
είπε το θρυλικό εκείνο
«εκ γυναικός ερρύη τα φαύλα»,
δηλ. από τη γυναίκα πηγάζουν τα κακά
(εννοώντας την Εύα που έφερε το προπατορικό αμάρτημα).
Η ενάρετη και σοφή Κασσιανή
έχοντας κατά νου το μεγαλείο και Αγιότητα
της Παναγίας Θεοτόκου απάντησε:
«Αλλά και δια της γυναικός πηγάζει τα κρείττονα ω Βασιλεύ».
Τη σοφή αυτή απάντηση της Κασσιανής
ο αλαζονικός αυτοκράτορας
τη θεώρησε προσβολή και με θυμό,
ίσως και με αόριστο φόβο της είπε
«ω γύναι! Είθε να εσίγας»
δηλαδή καλύτερα να σιωπούσες
και έδωσε το μήλο και την εκλογή στη Θεοδώρα.
Θα πρέπει να πιστέψομε,
ότι η θεία πρόνοια επενέβη
για να γίνει αυτοκράτειρα η Θεοδώρα
που με την ορθόδοξη πίστη της και το δυναμικό χαρακτήρα της
έμελλε να βοηθήσει στο θρίαμβο της Ορθοδοξίας
και την τακτοποίηση του θέματος των εικόνων
(εικονομαχίες) το 843 μ.Χ.
Και η Κασσιανή να φορέσει το μοναχικό σχήμα
και μακριά από τους περισπασμούς και τύρβη του κόσμου
να αναδειχθεί η μεγάλη υμνωδός και Αγία της Εκκλησίας μας.
Η Κασσιανή αρνήθηκε την ύλη για το πνεύμα,
τα πρόσκαιρα για τα αιώνια,
τα φθαρτά για τα άφθαρτα
εγκατέλειψε το αρχοντικό της,
τον κόσμο και τους δικούς της και έγινε μοναχή,
και ίδρυσε τη Μονή της Κασσίας ή Εικασίας ή Κασσιανής.
Δεν την οδήγησε στο Μοναστήρι η αμαρτωλή της ζωή,
γιατί ποτέ της δεν υπήρξε αμαρτωλή.
Η Εκκλησία μας έχει τη δύναμη να παρουσιάσει
στο φως της δημοσιότητας αμαρτωλές ψυχές
και να τις προβάλλει ακόμη σαν παράδειγμα μετανοίας,
όπως συμβαίνει με τη Οσία Μαρία την Αιγυπτία
και την Πόρνη του Ευαγγελίου.
Δεν θα της ήταν δύσκολο
να διακηρύξει ότι και η Κασσιανή υπήρξε
μετανοημένη αμαρτωλή,
αν πραγματικά ήταν τέτοια
Η Κασσιανή δεν νικήθηκε από το ανθρώπινο πάθος
και την αδυναμία,
διότι η ψυχή της φλεγόταν από θείο έρωτα,
που την οδήγησε τελικά
στην υπηρεσία του θείου θελήματος
και τη μοναδική αφιέρωσή της.

Γ. ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΚΑΣΣΙΑΝΗΣ
Η Οσία Κασσιανή μέσα στην ησυχία του Μοναστηριού
προσεύχεται, μελετά τη Γραφή και τα Πατερικά κείμενα
και συγγράφει.
Έγραψε ύμνους Εκκλησιαστικούς,
τροπάρια, γνωμικά, επιγράμματα σε ιάμβους
και «γνώμες» που τα βρίσκομε με το όνομα
Κασσίας, Ικασίας, Εικασίας και Κασσιανής μοναχής.

Από τα τροπάριά της σώζονται
το δοξαστικό του Εσπερινού των Χριστουγέννων
«Αυγούστου μοναρχήσαντος» οι ειρμοί.
Οι ειρμοί του κανόνος του Μ. Σαββάτου
«Κύματι θαλάσσης» και το γνωστό
«Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή»
που είναι ο πιο δημοφιλής ύμνος της.
Τα α στιχηρά που ψάλλονται το βράδυ της Μ. Τρίτης
και αναφέρονται στην αμαρτωλή του Ευαγγελίου
είναι επίσης έργο της Κασσιανής:
«Ότε η αμαρτωλός προσέφερε το μύρον,
τότε ο μαθητής συνεφώνει τοις παρανόμοις,
η μεν έχαιρε καινούσα το πολύτιμον,
οδε έσπευδε πωλήσαι τον ατίμητον,
αυτή τον Δεσπότην επεγίνωσκεν,
ούτος του Δεσπότου εχωρίζετο,
αύτη ηλευθερούτο
και ο Ιούδας δούλος
εγεγόνει του εχθρού».

Όταν η αμαρτωλή πρόσφερε το μύρο,
τότε ο μαθητής συμφωνούσε με τους παράνομους.
Από τη μια μεριά αυτή χαιρόταν
που άδειαζε το πολύτιμο μύρο
και ο άλλος έσπευδε να πουλήσει τον Ανεκτίμητο.
Η ίδια αναγνώριζε τον Κύριο,
αυτός απομακρυνόταν από τον Κύριο.
Η ίδια ελευθερωνόταν
και ο Ιούδας είχε γίνει
δούλος του εχθρού...

Με άφθαστη πραγματικά τέχνη
και ζωηρές αντιθέσεις περιγράφει λυρικά
τους δύο τύπους των ανθρώπων.
«Ω της Ιούδα αθλιότητος!
Εθεώρει την πόρνην φιλούσαν τα ίχνη
και εσκέπτετο δόλω προδοσίας το φίλημα,
εκείνη ταις ποκάμοις διέλυσε
και ούτος τω θυμώ εδεσμείτο
φέρων αντί μύρου την κακίαν,
φθόνος γαρ είδε
προτιμάν το συμφέρον».

«Αλίμονο στην αθλιότητα του Ιούδα!
Κοίταζε την πόρνη να φιλά τα πόδια
και σκεπτόταν με δόλο το φίλημα της προδοσίας.
Εκείνη έλυσε τα μαλλιά της
και αυτός κατεχόταν από θυμό,
φέροντας αντί για το μύρο
την βρωμερή κακία.
Γιατί ο φθόνος
γνωρίζει να προτιμά το συμφέρον».

Και σε άλλο στιχηρό διαβάζομε:
«Ήπλωσεν η πόρνη
τας τρίχας σοι τω Δεσπότη,
ήπλωσεν Ιούδας τας χείρας τοις παρανόμοις
η μεν, λαβείν την άφεσιν
όδε λαβείν αργύρια».

«Άπλωσε η πόρνη τα μαλλιά της σε Σένα,
το Δεσπότη,
άπλωσε τα χέρια ο Ιούδας στους παρανόμους.
Αυτή για να πάρει την άφεση,
αυτός για πάρει χρήματα...»

Σε όλα τα ιδιόμελα και στιχηρά, που υπερβαίνουν τα 40
διακρίνει κανείς την έξαρση, το βάθος αισθήματος,
τη μεγάλη ανεξαρτησία και ευσέβεια
χαρακτηριστικά της μεγάλης ποιητικής της πνοής.
Αναφέρονται σε Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές,
καθώς και σε πρόσωπα Αγίων και Πατέρων της Εκκλησίας μας.

Η Κασσιανή δεν είναι μόνο υμνογράφος
(δηλ. δεν έγραψε μόνο τους ύμνους, που αναφέρονται στο όνομά της,
αλλά και τους μελοποίησε, μελωδός).

Εκτός από την καθαρά θρησκευτική ποίηση
η Κασσιανή ασχολήθηκε και με ποιήματα ποικίλου περιεχομένου.
Συνέγραψε ακόμη πολλά γνωμικά και επιγράμματα.
Σε 32 μόνον στίχους διαπραγματεύεται θαυμάσια
το μεγάλο και σοβαρό θέμα της φιλίας.
Αξίζει να αναφέρουμε μερικούς:
«Ει θέλεις πάντως και φιλείν και φιλείσθαι,
των ψιθυριστών και φθονερών απέχου.»
Στους δύο αυτούς στίχους
ο λεπτός νους της Κασσιανής περιέκλεισε ολόκληρη φιλοσοφία.
Και παρακάτω σημειώνει:
«Φρόνιμον φίλον, ως χρυσόν, κόλπω βάλλε
τον δι' αύγε μωρόν φεύγε καθάπερ όφιν».
Δηλαδή, τον φρόνιμο φίλον να βάζεις στο πλευρό σου,
όπως θα ήθελες να έχεις και τον χρυσό.
Τον ανόητον όμως να τον αποφεύγεις όπως και το φίδι.

Και αλλού: «Φραγμόν πέφυκεν η των φίλων αγάπη»
που σημαίνει, ότι η αγάπη των φίλων δημιουργεί
φραγμό προστατευτικό για τον καθένα απ' αυτούς.

Η αρετή της αγάπης, το πραγματικό γνώρισμα
των οπαδών του Ναζωραίου,
που πρέπει να θερμαίνει τις καρδιές των ανθρώπων,
δεν πρέπει να τους απομακρύνει από την σύνεση,
μας συμβουλεύει η μεγάλη υμνωδός.
«Πάντας δι' αγάπα, μη θάρρει δε τοις πάσιν».
Δηλαδή, ο ολοκληρωμένος άνθρωπος,
ο τέλειος χριστιανός έχει καθήκον να αγαπά όλους,
όχι όμως και να εμπιστεύεται σε όλους.
Μόνον όσοι νοσταλγούν και στη ζωή τους επιδιώκουν
την ένωση με τον Χριστόν
και μέσα στα στήθη τους κοχλάζει ο πόθος της αρετής,
αξίζουν την εμπιστοσύνη σου και μπορεί να εγγίζει
η δική σου ψυχή την δική τους,
χωρίς τον φόβο της καταστροφής.
Η Κασσιανή, εκτός από το σοφό, επίγραμμα
«περί φιλίας» έγραψε και άλλα βαθυστόχαστα επιγράμματα
και αναφέρονται στον χαρακτήρα του ανθρώπου,
στη γυναίκα, στην ευτυχία, την χάρη, το κάλος,
το ήθος, στους τρόπους της αληθινής Ζωής,
που οδηγεί με τον κόσμο της αρμονίας
στην αληθινή μακαριότητα,
γιατί πλημμυρίζει την ζωή αυτή
το φως του ουρανού και της αλήθειας.

Δ. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η Κασσιανή δεν τιμήθηκε από τους Βυζαντινούς
σαν βασίλισσά τους ούτε στον αυτοκρατορικό Οίκο του Θεοφίλου
αναφέρεται το όνομά της.
Αν όμως δεν κάθισε σε επίγειο θρόνο και δεν τιμήθηκε,
όσο έπρεπε από τους συγχρόνους της,
οι γενεές των ευσεβών Χριστιανών
δια μέσου των αιώνων υποκλίνονται ευλαβικά
μπρος στην άγια ζωή της
και κάθε βράδυ της Μ. Τρίτης
με μυστηριακή κατάνυξη και ιερή συγκίνηση
παρακολουθούν το μελοποιημένο τροπάριό της
και διδάσκονται πως οι χρυσοί θρόνοι
είναι μηδαμινοί και οι δόξες του κόσμου αυτού
παρέρχονται και δεν πρέπει να τις επιθυμούμε.

Κατά πληροφορίες από την Κάσσο ή Κασσιανή
επειδή την ενοχλούσε στο Μοναστήρι της ο Θεόφιλος,
αναχώρησε στην Ιταλία και στη συνεχεία
με μια άλλη Μοναχή την Ευδοκία,
πήγε στην Κρήτη και κατέληξε στην Κάσο,
όπου και εκοιμήθη στην 7η Σεπτεμβρίου.
Μετά το θάνατό της ετοποθέτησαν το σώμα της
σε μαρμάρινη λάρνακα και την έβαλαν σε παρεκκλήσιο,
που ήταν αφιερωμένο στο όνομά της.
Σώζεται σήμερα η λάρνακα
και το βυζαντινό ψηφιδωτό του 90υ αιώνα.

Επίσης στο εκκλησάκι υπάρχει εντοιχισμένη πλάκα
με σημείο του σταυρού και χρονολογία 890 μ.Χ.
Κατά πληροφορίες, πάλι από την Κάσσο,
τα οστά της Οσίας έχουν μεταφερθεί στην Ικαρία.

Το πέρασμα της Οσίας Κασσιανής από την Κρήτη,
ίσως συνδέεται με την δική μας Αγία Κασσιανή,
την αδελφή των Οσίων Eυτυχιανών,
που ασκήτεψε στο Κεφάλι, κοντά στο Μάρτσαλο.
Το θέμα αυτό όμως χρειάζεται έρευνα από ειδικούς.

Η μνήμη της Οσίας Κασσιανής τιμάται σε πολλά μέρη της Ελλάδος
και ιδιαίτερα στη Κάσσο, την ιδιαίτερη πατρίδα της,
γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 7 Σεπτεμβρίου,
με ειδική ασματική ακολουθία,
από την οποία παραθέτομε ένα χαρακτηριστικό τροπάριο (κάθισμα).

«Τον βίον ευσεβώς, διανύσασα Μήτερ,
δοχείον καθαρόν, Συ του Πνεύματος ώφθης,
φωτίζουσα τους πίστει σοι,
προσιόντας θεόπνευστε,
όθεν αίτησαι τον Σον δεσπότην φωτίσαι,
τας ψυχάς ημών,
των ανυμνούντων σε πόθω
Κασσιανή πανθαύμαστε».

ΠΗΓΕΣ:
α) «Κασσιανή, n Bυζαντινή αρχόντισ¬σα και ποιήτρια», Χριστιανική Ένωση Kαβάλας, Kαβάλα 1989
β) Τριώδιο
γ) Μέγας Συναξαρι¬στής Τριωδίου τόμος ΙΓ΄ Ματθαίου Λαγγή.

Αρχιμανδρίτης Παρθένιος
Ηγούμενος Ιεράς Μονής Οδηγήτριας

ΚΩΔΙΚΑΣ DA VINCI

(63) ΕΙΚΟΝΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΙΝΑ
Εικόνα του Χριστού - Παντοκράτορα. Διαστάσεις : 0,84 Χ 0,455 μ. Πρώτο μισό του 6ου αιώνα.
Η παράσταση του Χριστού Παντοκράτορα έχει τοποθετηθεί μπροστά σε κτήριο με ημικυκλική κόγχη προοπτικά σχεδιασμένη.
Η παράσταση της εικόνας εντάσσεται στον τύπο του Παντοκράτορα που καθιερώνεται στη Βυζαντινή ζωγραφική ( παράσταση με προτομή, χειρονομία ευλογίας, Ευαγγέλιο στο αριστερό χέρι, ένσταυρο φωτοστέφανο) με χαρακτηριστική στην εικόνα αυτή τη θέση των χεριών πολύ κοντά στο σώμα.
Η εικαστική αυτή απεικόνιση της θεανδρικής φύσης του Χριστού προυποθέτει τη δογματική επεξεργασία των δύο φύσεων του Χριστού, θείας και ανθρώπινης, από την αρχαία εκκλησία που αποκρυσταλλώθηκε κατά την Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσσου το 431. Η εξαιρετικά υψηλή στάθμη της ζωγραφικής και η χρησιμοποίηση του εικονογραφικού τύπου σε έργα μικροτεχνίας των ανακτόρων και ανακτορικά νομίσματα, δικαιολογούν την προέλευση του έργου από την Κωνσταντινούπολη, που ο πιθανόν απεστάλη από τον Ιουστινιανό ώς δώρο στη Μονή που ο ίδιος ανίδρυσε και προικοδότησε.

From the Fayum Portraits to Early Byzantine Icon Painting

ΚΩΔΙΚΑΣ DA VINCI

Ένα βιβλίο αντιχριστιανικό που έχει πουληθεί σε εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο και έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 30 γλώσσες, είναι ο «ΚΩΔΙΚΑΣ DA VINCI».

Στην πατρίδα μας μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε το 2004 και έχει μεγάλη διάδοση σ’ όλη την Ελλάδα και στην περιοχή μας.

Είναι ανησυχητικό φαινόμενο, βιβλία ή κινηματογραφικές ταινίες με περιεχόμενο αντιχριστιανικό, προκλητικό, βέβηλο και σατανικό, να βρίσκουν μεγάλη κυκλοφορία και να τα διαβάζουν ή να τα βλέπουν εκατομμύρια άνθρωποι, όπως π.χ. βιβλία και έργα του Χάρι Πότερ, Άρχοντας των Δακτυλιδιών, «ΚΩΔΙΚΑΣ DA VINCI», κ.α.

Τι λέει ο ΚΩΔΙΚΑΣ DA VINCI
Είναι ένα βιβλίο της «Νέας Εποχής» που προσπαθεί με το μανδύα του μυθιστορήματος να παραμορφώσει και να αμαυρώσει την αληθινή και ιστορική μορφή του Θεανθρώπου.
Ο συγγραφέας DAN BROWN αυθαίρετα, με τρόπο ανιστόρητο, αντιεπιστημονικό και βλάσφημο, παρουσιάζει θέσεις που προσβάλλουν το πρόσωπο του Κυρίου.
Και ενώ ο συγγραφέας στην αρχή του βιβλίου του λέει ότι τα γραφόμενα είναι «φανταστικό δημιούργημα», στη συνέχεια προσπαθεί να δώσει την εντύπωση ότι τα ιστορικά στοιχεία που αναφέρει στο έργο του είναι ακριβή, πράγμα που υποστηρίζει και στις συνεντεύξεις του.

Στην προσπάθεια να θίξει τη Θεότητα του Ιησού Χριστού, γράφει ότι ο Χριστός παντρεύτηκε τη Μαρία τη Μαγδαληνή και ότι απέκτησε μαζί της παιδιά.
Επίσης γράφει ότι η Καινή Διαθήκη (δηλ. το Ευαγγέλιο) που είναι το ιερότερο βιβλίο, είναι δημιούργημα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ο οποίος παρήγγειλε και χρηματοδότησε μια νέα βίβλο, από την οποία αφαίρεσε δήθεν τα απόκρυφα και τα εμπλούτισε με στοιχεία τα οποία παρουσίαζαν το Χριστό ως Θεό.
Προσβολή – βλασφημία στο πρόσωπο του Χριστού
Ο Χριστός, στη Θεότητα του οποίου θεμελιώνεται όλο το οικοδόμημα της Εκκλησίας μας, παρουσιάζεται στον «ΚΩΔΙΚΑΣ DA VINCI» ως θνητός.
Λέει ότι οι οπαδοί του τον πίστεψαν σαν προφήτη, ένα ισχυρό και σπουδαίο άνθρωπο, αλλά σαν θνητό (όχι Θεό).

Η θεώρηση του Ιησού ως Θεού, έγινε για πρώτη φορά από την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας, με προτροπή και επιβολή του Μεγάλου Κωνσταντίνου, σαν μέρος του πολιτικού σχεδιασμού του.
Θίγεται και το πρόσωπο του Μεγάλου Κωνσταντίνου, που είναι ένας μεγάλος Άγιος της Εκκλησίας μας. Είναι αυτός που σταμάτησε τους διωγμούς κατά των χριστιανών (διάταγμα περί ανεξιθρησκίας) και ίδρυσε τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, τη μεγάλη δόξα του Ελληνορθόδοξου πολιτισμού, με υπερχιλιετή λάμψη και παγκόσμια αίγλη.
Ο Μέγας αυτός άνδρας της Εκκλησίας και της ιστορίας, παρουσιάζεται σαν πολύ πονηρός και ικανός πολιτικός, που χρησιμοποίησε το χριστιανισμό, για να πετύχει τα σχέδια του. Επίσης ο «ΚΩΔΙΚΑΣ DA VINCI» λέει ότι η Καινή Διαθήκη είναι ένα σύνολο από ψευδείς μαρτυρίες και ότι στηρίζεται σε μυθεύματα και κατασκευασμένα στοιχεία, το βιβλίο που γράφτηκε με την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος και είναι η αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο.

Σατανικό συνοθύλευμα

Ο «ΚΩΔΙΚΑΣ DA VINCI» περιέχει ένα συνοθύλευμα θεωριών της «Νέας Εποχής» σατανικού περιεχομένου:
• Αποκρυφιστικές πρακτικές όπως π.χ. τις κάρτες Ταρώ και την αριθμολογία.
• Ταοϊστική θεωρία περί Γιν και Γιάνγκ.
• Νεοπαγανιστικές διδαχές σχετικά με το ιερό θηλυκό τη μεγάλη θεά τη Γουάινα κλπ.
• Υποστηρίζει ότι στο ναό του Σολομώντος ασκούνταν στα χρόνια της Παλαιάς Διαθήκης τελετουργικό σεξ, πράγμα που γίνεται σε σατανικές τελετές.



«Άγιο Δισκοπότηρο»

Όλο το έργο «ΚΩΔΙΚΑΣ DA VINCI» συσχετίζεται με το λεγόμενο «Άγιο Δισκοπότηρο», με ένα αποκρυφιστικού χαρακτήρα, μεσαιωνικό μύθευμα διαφόρων παραλλαγών σε πολλούς αποκρυφιστικούς χώρους μέχρι σήμερα.
Συνδέει τις θεωρίες του με τον πίνακα του Μυστικού Δείπνου του Ντα Βίντσι και υποστηρίζει ο DAN BROWN, ότι το «Άγιο Δισκοπότηρο» είναι η Μαρία η Μαγδαληνή όπου αισθητοποιεί το αγνοούμενο «ιερό θηλυκό» που ταυτίζεται με τη «θεά μητέρα», στοιχείο που συναντάται σε πολλές θρησκείες της «Νέας Εποχής».
Με τις θεωρίες αυτές προσβάλλεται και βλασφημείται το πρόσωπο του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού και τα μυστήρια της Εκκλησίας και ιδιαίτερα το μέγα μυστήριο της Θείας Κοινωνίας, που με το Άγιο Δισκοπότηρο μεταλαμβάνουμε το Αίμα και το Σώμα του Κυρίου.
Επίσης προσβάλλεται του πρόσωπο της μεγάλης Αγίας και Ισαποστόλου Μαρίας της Μαγδαληνής, που σαν μαρτύρια της Αγιότητας και της Χάρης που έχει, διατηρείται το χέρι της άφθαρτο (στην Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας του Αγίου Όρους), το οποίο ευωδιάζει και έχει τη θερμοκρασία του σώματος, σαν να είναι ζωντανό.

Η δύναμη της πίστης μας

Όλοι οι χριστιανοί και ιδιαίτερα οι Έλληνες γνωρίζουμε έμπρακτα πόση δύναμη και αλήθεια έχει η πίστη μας. Η Χάρις του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού, της Παναγίας και των Αγίων μας, είναι καθημερινά αισθητή σε όλους μας και στον καθένα χωριστά, με πολλές θαυματουργικές ενέργειες, που έγιναν, γίνονται και θα γίνονται, για να βοηθήσουν τους πιστούς και καλοπροαίρετους να στηρίξουν την πίστη μας που πολεμείται διαρκώς, από ποικίλες θεωρίες και ρεύματα.
Ο διάβολος που μισεί το Θεό και τον άνθρωπο, πολεμά συνεχώς να απομακρύνει τους ανθρώπους από το Θεό και για να μπορεί να τους εξουσιάζει. Είναι πατέρας του ψεύδους, της απάτης, της υπερηφάνειας και όλων των κακών.
Και βιβλία, όπως ο «ΚΩΔΙΚΑΣ DA VINCI», η Σολομωνική, η Σατανική βίβλος, ο Χάρι Πότερ κλπ, είναι δικά του κατασκευάσματα, με σκοπό να θολώσει την ψυχή και το μυαλό των ανθρώπων, να σβήσει την πίστη στο Χριστό και την Εκκλησία του, να διώξει τη χάρη του Αγίου Βαπτίσματος από το χριστιανό και έτσι να κυριαρχήσει στη ζωή και στην ψυχή του.
Συμπέρασμα
Οι χριστιανοί έχουμε εκτός από το Ιερό Ευαγγέλιο χιλιάδες πνευματικά βιβλία με τη Σοφία και τη Θεία Χάρη, των Θεοφόρων Πατέρων και Αγίων μας.
Μελετώντας αυτά τα βιβλία φωτίζεται ο νους μας, γευόμαστε τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, γαληνεύει η ψυχή μας και σε συνδυασμό με τη συμμετοχή μας στη Λειτουργική και στη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας, βρίσκουμε τη λύτρωση και την αιώνια σωτηρία μας.
Δεν έχουμε ανάγκη από τον κάθε DAN BROWN, με τις αρρωστημένες και βλάστημες φαντασιώσεις του να μολύνει τις ψυχές και τις καρδιές μας.
Ο χριστιανός τέτοιου είδους βιβλία, ούτε τα παίρνει στα χέρια του, διότι γίνεται συνένοχος των βλασφημιών που περιέχει και δίνει δικαιώματα στον εχθρό της ψυχής του.
Η Εκκλησία μας, που εκφράζει τη γνήσια Ορθόδοξη πίστη στον Κύριο Ημών Ιησού Χριστό, καλεί όλους μας κοντά της, χωρίς να μας εκβιάζει. Σέβεται την ελευθερία μας, δεν μας επιβάλλεται, ούτε μας εκβιάζει, όπως κάνουν πολλές αιρέσεις και παραθρησκείες.

Όμως έχουμε υποχρέωση να ενημερώνουμε τους πιστούς, όπως όταν κάποια τροφή είναι μολυσμένη, πρέπει να ενημερωθούν οι καταναλωτές, να μη γίνουν θύματα με κίνδυνο τη ζωή τους.

Έτσι και εμείς ενημερώνουμε τους πιστούς, ότι τα βιβλία του «ΚΩΔΙΚΑ DA VINCI», είναι πνευματικά μολυσμένα και επικίνδυνα, διότι προκαλούν το θάνατο της ψυχής, εφόσον την απομακρύνουν από το Σωτήρα Χριστό και την Εκκλησία Του.

Πηγές: Μηνιαίο περιοδικό «Εφημέριος». Άρθρο του Πρεσβυτέρου Βασιλείου Α. Γεωργοπούλου «ΚΩΔΙΚΑΣ DA VINCI», (επιβεβλημένες επισημάνσεις).
Αρχιμανδρίτης Παρθένιος
Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Οδηγητρίας

ΑΠΟΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ

ΑΠΟΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ
(Λόγος Αγίου Νεκταρίου)

Για το σοβαρό θέμα της απόγνωσης και της αυτοκτονίας εκφώνησε μια ομιλία ο Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως στη Λαμία στις 20 Νοεμβρίου 1893 σαν Ιεροκήρυκας.

Και επειδή το κοινωνικό αυτό πρόβλημα έχει σήμερα ανησυχητικές διαστάσεις, ο φωτισμένος λόγος του Θεοφόρου πατρός της Εκκλησίας μας και συγχρόνου Αγίου είναι πολύ ωφέλιμος και επίκαιρος.

Η απόγνωση είναι φοβερό κακό και αγιάτρευτο πάθος που φθείρει την ψυχή του ανθρώπου. Καταστρέφει κάθε τι υγιές μέσα του, τον παραδίδει στην καταστροφή και τον ωθεί στo να θέσει τέρμα στη ζωή του.

Ο Απεγνωσμένος παρότι ζει είναι νεκρός, διότι έχασε το σύνδεσμο με τον κόσμο και κάθε ευχαρίστηση της ζωής. Νομίζει ότι ένας γρηγορότερος θάνατος από τον φυσικό θα τον απαλλάξει από τις θλίψεις και τις δυσκολίες της ζωής και καταλήγει στην αυτοκτονία.

Αιτία αυτοκτονίας

Η απόγνωση λοιπόν είναι η αιτία της αυτοκτονίας και όχι η φρενοπάθεια. Αυτός που αυτοκτονεί δεν είναι παράφρονας αλλά απεγνωσμένος. Ο φρενοπαθείς επιχειρεί και μετά τη διάσωσή του να θανατωθεί χωρίς να έχει προμελετήσει τον τρόπο που θα πεθάνει. Ουδέποτε διαλέγει όπλο ή μέσο αυτοκτονίας και οδηγείται ασυνείδητα στην πράξη του λόγω της φρενοπάθειάς του.

Ο παράφρονας δεν ζητά το θάνατο, αλλά ο θάνατος του είναι συνέπεια απονενοημένης πράξης.

Οι αυτοκτονούντες (αυτόχειρες) όμως που σώθηκαν θεραπεύτηκαν, δεν επιχείρησαν άλλη προσπάθεια αυτοκτονίας και μετανόησαν.
Οι αυτοκτονούντες λοιπόν δεν πάσχουν παθολογικά αλλά ηθικά. Η απόγνωση είναι ηθική παρεκτροπή. Αγνόησαν την ηθική θεραπεία και όταν τους κατέλαβε ο πανικός της απόγνωσης αυτοκτόνησαν. Άρα είναι υπεύθυνοι των πράξεων τους και έχουν μεγάλη αμαρτία, ασυγχώρητη (εφόσον δεν μπορούν να μετανοήσουν).
Δεν είναι σωστή η ιατρική διάγνωση, που χαρακτηρίζει όλους τους αυτοκτονούντας φρενοβλαβείς.

Αιτία απόγνωσης

Τα αίτια της απόγνωσης είναι πολλά. Το κύριο αίτιο είναι ηθική ασθένεια του πάσχοντος. Τους ηθικά ασθενείς μπορούμε να τους διαιρέσουμε σε τρεις κατηγορίες:

α) στους άθεους,

β) στους ολιγόπιστους και γ) σ’ αυτούς που κυριεύονται από τα συναισθήματά και τις αψικαρδίες τους.
α) Άθεοι: Αυτοί που ανήκουν στην πρώτη τάξη απολαμβάνουν τη ζωή τους σαν κάτι αγαθό, όσο δεν υπάρχουν δυσκολίες. Έχουν καθαρά υλιστικό φρόνημα, ζουν χωρίς θεό, γι’ αυτό με τις πρώτες δυσκολίες της ζωής ή την μεταβολή των όρων της οδηγούνται στην απόγνωση και την αυτοκτονία, χωρίς βέβαια αυτή να είναι αποτέλεσμα παραφροσύνης. Στην ίδια κατηγορία συγκαταλέγονται επίσης όσοι είναι πλήρως παραδομένοι στις ηδονές και τα αγαθά αυτού του κόσμου. Η φιλοσοφία της ζωής τους μοιάζει με εκείνη των Επικουρείων. Στο τέλος όμως καταλήγουν μετά από μια κλιμακωτή πορεία στην αυτοχειρία, αφού οι συνεχείς απολαύσεις αυτού του κόσμου φέρνουν τον κορεσμό, ο κορεσμός την αηδία, η αηδία την αποστροφή, η αποστροφή την ανία, η ανία την στενοχώρια, η στενοχώρια το άλγος και το άλγος τους οδηγεί στην απόγνωση, οπότε θέτουν τέρμα στη ζωή τους. Μια ομάδα ανθρώπων στην ίδια κατηγορία, κατεχόμενοι και αυτοί από υλιστικό φρόνημα, είναι και όσοι απατηλά επιδιώκουν ν’ αποκτήσουν όσο το δυνατόν περισσότερα αγαθά, θεωρώντας τα σαν τα μέσα ευδαιμονίας τους. Αγνόησαν την αληθινή και πραγματική ευδαιμονία, τον Θεό, λάτρευσαν ασταθή και ρευστά στοιχεία, απέτυχαν και απογοητεύθηκαν.
β) Ολιγόπιστοι: Στη δεύτερη τάξη ανήκουν οι άνθρωποι εκείνοι που αρχικά ζουν σύμφωνα με τους θεϊκούς και ανθρώπινους νόμους, αλλά με τις πρώτες σημαντικές δυσκολίες της ζωής χάνουν το θάρρος τους και την ελπίδα τους, δηλαδή τον Θεό. Όσοι λοιπόν χάνουν το θάρρος τους στερούνται της καρτερίας, της αυταπάρνησης και της θυσίας στο πεδίο της μάχης, το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι άλλο παρά η ίδια η ζωή με τις δυσκολίες της.
Όσοι δεν ελπίζουν στον Θεό γίνονται θρασείς, γιατί το θράσος είναι παρωδία του θάρρους. Καταλήγουν μάλιστα στη δειλία και την μικροψυχία. Ο Άγιος Νεκτάριος παρομοιάζει όλους αυτούς με τους ριψάσπιδες των μαχών των πολέμων και τους χαρακτηρίζει άνανδρους. Η αυτοχειρία δηλαδή δεν είναι πράξη γενναιότητας, αλλά δειλίας και θράσους. Στερείται ηθικού σθένους, αφού οι αυτόχειρες δεν υπολογίζουν τίποτα και κανέναν καταλήγοντας στην απονενοημένη ενέργειά τους. Η τάξη επίσης αυτή των αυτοχείρων δεν έχει τα στοιχεία των παραφρόνων. Πρόκειται για ηθικά αρρώστους, οι οποίοι θα θεραπεύονταν, αν ζητούσαν βοήθεια από το Θεό. Είναι Χριστιανοί κατ’ όνομα και όχι κατ’ ουσία, αφού αγνοούν τη χάρη του Ιησού Χριστού που επισκιάζει όλους τους πιστούς, την απάθεια και την καρτερία που θα πρέπει να δείχνει ο Χριστιανός για τις δυσκολίες αυτής της ζωής. Τελικά όλοι όσοι ανήκουν σ’ αυτή την τάξη, ενώ ξεκινούν με μια επιφανειακή πίστη καταλήγουν στην απιστία με συνέπεια την απόγνωση.

γ) Συναισθηματικά άρρωστοι: Στην τρίτη κατηγορία τέλος κατατάσσονται όσοι αυτοκτονούν απογοητευμένοι από τον ανθρώπινο έρωτα, είτε αγνό (όπως είναι ο νεανικός έρωτας), είτε παράνομο και βδελυρό.
Η ερωτική απογοήτευση των νεαρών σε ηλικία ατόμων επέρχεται εξαιτίας της θλίψης για την απώλεια του ερωτικού ινδάλματός τους. Τούτο φέρει την δυστυχία και η απειρία γύρω από τα θέματα της ζωής δίνει τεράστιες διαστάσεις στο γεγονός, το οποίο για τους απογοητευμένους νέους θεωρείται μέγιστο κακό. Πρόκειται όμως για μια οικτρή πλάνη, άγνοια για την μέλλουσα ζωή, έλλειψη θρησκευτικής αγωγής και χριστιανικού πνεύματος. Υπεύθυνοι στην περίπτωση αυτή δεν είναι τόσο οι νέοι όσο οι γονείς τους, οι οποίοι δεν φρόντισαν να ανατραφούν σωστά τα παιδιά τους. Στην κρίσιμη μάλιστα στιγμή που τα παιδιά τους χρειάστηκαν τη φροντίδα και την συμβουλή τους εκείνοι έδειξαν αμέλεια ή τα προέτρεπαν σε μια σχέση ολέθρια. Η δεύτερη ομάδα αυτής της κατηγορίας (μοιχοί κ.α.) έχει ως αίτιο την ηθική διαφθορά. Θεωρούνται παραβάτες των εντολών του Θεού, καταστρέφουν την οικογένειά τους και την ιερότητα του γάμου, πριν οδηγηθούν στην αυτοχειρία. Στην ίδια κατηγορία τοποθετούνται και όσοι αυτοκτονούν επειδή θίγηκε το φιλότιμό τους και όσοι δεν μπόρεσαν να ξεπεράσουν δύσκολες ή δυσάρεστες στιγμές που τους παρουσιάστηκαν στη ζωή τους απρόοπτα. Κοινή αιτία είναι η έλλειψη χριστιανικής αγωγής και χριστιανικής ζωής, με συνέπεια το ηθικό κατρακύλισμα, την κακή χρήση ελευθερίας και το ξενικό πιθηκισμό. Εάν είχαν χριστιανική αγωγή δεν θα αυτοκτονούσαν, αλλά θα μετανοούσαν και θα διόρθωναν τη ζωή τους.

Αντιμετώπιση των αυτοκτονούντων από την Εκκλησία

Σήμερα το θέμα της κηδείας των αυτοχείρων θεωρείται επίκαιρο, αφού υπάρχουν περιπτώσεις όπου ιερείς αρνούνται να τους κηδεύσουν, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένταση μεταξύ συγγενών του αυτόχειρος και της Εκκλησίας. Τις περισσότερες φορές βέβαια κατ’ οικονομίαν, κηδεύονται οι αυτόχειρες.

Ποιο από τα δύο όμως πρέπει να συμβαίνει;

Ο Άγιος Νεκτάριος, ακολουθώντας την σταθερή παράδοση της Εκκλησίας, απαγορεύει την κήδευση των αυτοκτονούντων, προβάλλοντας δυο σοβαρά επιχειρήματα. Εν πρώτοις το ότι δεν έχει εντολή σχετική, αντίθετα μάλιστα υπάρχουν απαγορεύσεις για την κήδευση. Δεν υπάρχει επίσης ειδική ακολουθία για τους αυτοκτονούντες. Σε σχέση μάλιστα με την ακολουθία παρατηρεί ορθώς ότι, όταν διαβάζεται στους αυτόχειρες η συνήθης ακολουθία, τότε η Εκκλησία αμαρτάνει, γιατί ψεύδεται προς τον Θεό ενώπιον του λαού και μάλιστα μέσα στον ιερό ναό.
Ψεύδεται, διότι η ακολουθία προϋποθέτει ότι ο νεκρός ήταν πιστός άνθρωπος και δούλος του Θεού και ότι ο Θεός «μετέστησε τον δούλον του» στην άλλη ζωή και τον εκάλεσε. Τίποτε όμως από αυτά δεν είναι αληθές, ούτε πιστός, ούτε δούλος του Θεού είναι όποιος αυτοκτονεί, διότι η πράξη της αυτοκτονίας αποδεικνύει απιστία και απειθεία στο θέλημα του Θεού. Επίσης δεν μετέστησε, ούτε εκάλεσε ο Θεός τον αυτόχειρα, αλλά ο ίδιος έθεσε τέρμα στη ζωή του, της οποίας εξουσιαστής είναι μόνο ο Θεός που την έδωσε. Η Εκκλησία έχει εντολή να κηδεύει τους αποθνησκόντας εν Κυρίω και γι’ αυτούς μόνο έχει τη νεκρώσιμη ακολουθία, που είναι σύμφωνη με τη ζωή και τη πίστη του κηδευομένου.

Όσοι πιστεύουν, παρατηρεί ο Άγιος Νεκτάριος, ότι οφείλει η Εκκλησία να μην είναι τόσο σκληρή και αυστηρή απέναντι στους ζώντας συγγενείς, αλλά να τους δίδει παρηγοριά και ανακούφιση με το να κηδεύει τους αυτόχειρες, αυτοί μάλλον αγνοούν τους σοβαρούς λόγους της άρνησης της Εκκλησίας, παρότι η Εκκλησία έχει πάντοτε αγάπη και παρηγοριά και θλίβεται για το κακό που συνέβη σε ένα από τα παιδιά της. Το κακό αυτό είναι που τη δεσμεύει και την εμποδίζει από κάθε ενέργεια.

Η στάση αυτή της Εκκλησίας δεν είναι εκδικητική και κολαστική, αλλά φιλάνθρωπη και θεραπευτική για τον νεκρό και τους ζώντας συγγενείς.

Και αυτό πρέπει να εξηγήσει η Εκκλησία στην ποιμαντική της φροντίδα για όλους.

Με το να γίνεται κηδεία στον αυτοκτονούντα επιβαρύνεται η ψυχή του νεκρού και των ζώντων συγγενών, διότι βεβηλώνεται ο ιερός χώρος της Εκκλησίας με τα ψεύδη που λέγονται ενώπιον του Θεού («Μετά πνευμάτων δικαίων τετελειωμένων», «Μακάριοι οι άμωμοι εν οδώ, οι πορευόμενοι εν νόμω Κυρίου» κ.λπ.).

Συμπεράσματα

Η αυτοκτονία είναι μια αποτρόπαια πράξη και καταδικάζεται από την Εκκλησία και την κοινωνία. Είναι πράξη στην οποία οδηγεί η ηθική κατάπτωση και η απόγνωση και είναι πράξη δειλίας, ανανδρίας και αρρωστημένου εγωισμού.

Η Εκκλησία σύμφωνα με τις υψηλές αρχές του Ευαγγελίου δεν επιτρέπεται να κηδεύει τους αυτόχειρες.

Και οι συγγενείς του δεν πρέπει να ζητούν με απάτη (ιατρικό πιστοποιητικό ότι ο αυτόχειρας ήταν φρενοβλαβής - ψυχοπαθής) να γίνει κηδεία και μνημόσυνα. Και φυσικά και οι γιατροί δεν πρέπει να γίνονται συνεργοί στην απάτη αυτή, διότι έτσι γίνονται όλοι συνένοχοι στην αύξηση του κακού.

Η Εκκλησία με την αυστηρή στάση της απέναντι στον αυτόχειρα, την οποία πρέπει να κατανοούν και να αποδέχονται οι συγγενείς του νεκρού, στιγματίζει την πράξη και αποτρέπει άλλους που πιθανόν ωθούνται στην πράξη αυτή, σαν προληπτικό φάρμακο. Αλλά κυρίως προστατεύει την ιερότητα των μυστηρίων της και του ιερού χώρου του Ναού από τη βεβήλωση που επιβαρύνει την ψυχή του νεκρού και των ζώντων συγγενών και ιερέων.

Η ριζική θεραπεία του κακού θα έλθει με τη χριστιανική αγωγή και την πνευματική ζωή στα πλαίσια της διδασκαλίας του Ευαγγελίου. Η συμμετοχή μας στη Μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας και ο πνευματικός αγώνας μας είναι η καλύτερη θεραπεία της ηθικής διαφθοράς και της απόγνωσης που οδηγούν στη αποτρόπαια πράξη της αυτοκτονίας.


Πηγές:
1) Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, Περί αληθούς και ψευδούς μορφώσεως, Γραφή περί αυτοκτονίας, Εκδόσεις Ν. Παναγόπουλος, Αθήνα 1989.
2) Κ. Σταυριανός : «Απόγνωση και Αυτοκτονία» θέσεις και απόψεις του Αγίου Νεκταρίου, Περιοδικό Θεοδρομία, Τεύχος 5, έτος 2000.
Αρχιμανδρίτης Παρθένιος Ηγούμενος Ι. Μ. ΟΔΗΓΗΤΡΙΑΣ